Een boom(pje) opzetten over bomen.

Ik ben altijd al gefascineerd geweest door bomen, zelfs mijn beroepskeuze test gaf aan dat ik boomchirurg moest worden en hoewel ik dat niet ben geworden heb ik wel een hele verzameling bonsai boompjes die ik moet verzorgen, zowel binnenshuis (tropische) als buitenhuis (inheemse bomen). De inheemse kunnen ’s zomers buiten gehouden worden maar om de inheemse bomen binnen te houden is lastig.

P1440306

Een mooi voorbeeld van een bijna 30 jaar oude vijg.

P1440312

Hier beter te zien de root over rock style die ik gedurende de jaren heb toegepast.

Eerst een paar feiten over bomen:

  • Bomen zijn (de den achtigen tenminste) ontstaan vanuit reuzen wolfsklauwen die 30 meter hoog konden worden maar nog sporen hadden in plaats van zaden. De wolfsklauw achtigen zijn nog steeds vertegenwoordigd zij het kleiner zoals de grote wolfsklauw en de moeras wolfsklauw. Rond dezelfde tijd zijn ook loofbomen ontstaan.

P1050401

Hier is duidelijk de overeen komst te zien tussen grote wolfsklauw en en de dennen op de achtergrond.

grote wolfsklauw

Nog een foto van de grote wolfsklauw.

  • De huidige oudste boom ter wereld is de in Zweden staande spar Tjikko hij is 9550 jaar oud, tenminste het wortelstelsel van deze boom is zo oud niet de er op levende boom. Kijk je naar de boom zelf dan kom je uit bij de bristlecone pine in de White Mountains bij Californië hij is 5062 jaar oud.
  • In het gebied rond Californië vind je meer records zo staat er de boom met de grootste massa, een seqouia of mammoetboom met een omtrek van 31 meter, een hoogte van 83,8 meter en een kroon van 33 meter en een massa van 1950 tot 2145 ton, de eerste takken ontspruiten pas op een hoogte van 40 meter.
  • In dit gebied bevindt zich ook de huidige hoogste boom, weer een seqouia van 600 jaar oud en een hoogte van 115,72 meter. Ooit zijn er hogere geweest, bijvoorbeeld een 132,6 meter hoge eucalyptus boom in Australië een loofboom, maar deze is gekapt.
  • De boom met de grootste omtrek is een meerstammige moerascipres met de naam el arbol del Tule in Mexico met een omtrek van 36,2 meter. Een deel van het jaar komen een aantal boabab trees in Afrika ook in aanmerking voor dit record, na de regentijd zwelt hun stam enorm op door de opslag van water.
  • De grootste aaneengesloten bossen vind je (nog steeds) in het Amazone gebied en de Congo, Papoea new genua komt op de 2e plaats, op alle drie de plekken wordt echter in zo’n hoog tempo ontbost dat dat over niet al te lange tijd achterhaald zal zijn, vooral Brazilië en Papoea nieuw genua zijn koploper.
  • Het aantal soorten bomen ligt tussen de 40- en 53.000 tenminste in de tropen en verdeeld over Amerika en Azië. Afrika komt maar tot 4,5- tot 6.000 soorten, de gematigde streken in Europa moeten het doen met 124 soorten.
  • De definitie van een boom is een beetje vaag, het verschil tussen een boom en een struik zou moeten zijn dat een boom 1 stam heeft en minimaal 4 meter hoog is, de kruidlaag boven de 8 meter heet dan de boomlaag, daaronder bevindt zich de kruidlaag.

Grofweg kun je een boom opdelen in wortels, een stam, en een kroon van takken met bladeren of naalden, bloemen, vruchten en zaden.

De wortels van bomen zorgen voor ondersteuning en verankering (de hoofd en zij wortels), transport van suikers, opname van water en mineralen (de haarwortels), de boom voedt bacteriën en schimmels via de wortels, waarop de bacteriën en schimmels mineralen vrijmaken en stikstof opnemen uit de lucht. Door de opname van water ontstaat er worteldruk waardoor het water naar de bladeren wordt gestuwd. Wortels kunnen door steen heen dringen.

P1050481

P1050472

Wanneer wortels niet tot een stenige ondergrond kunnen doordringen groeien ze er eerst overheen of tussendoor, hierdoor zie goed hoe sterk wortels vertakken.

P1130424

Soms staan bomen letterlijk op hun wortels omdat er zoals hier bijvoorbeeld zand is weggewaaid, ook kunnen bomen luchtwortels hebben.

De stam wordt gevormd door het cambium dat zich naar binnen toe deelt in houtvaten (xyleem) en naar buiten toe in bastcellen (floëem), houtvaten voor het transport van water en mineralen naar het blad, de bast voor het transport van suikers van het blad naar de wortels, wordt dit laatste transport onderbroken door een ringwond rond de boom dan sterft de boom. Hout geeft stevigheid, bast bescherming tegen invloeden van buiten en opname van zuurstof. Bast is erin alle soorten, maten en kleuren. Naast worteldruk is er binnen de houtvaten sprake van capillaire werking omdat de houtvaten zeer nauw zijn hierdoor ontstaat een adhesie kracht tussen het water en het houtvat daarnaast is er nog een cohesie kracht tussen de watermoleculen onderling.

doorsnede arve

Doorsnede van de stam van een arve, binnen het hout buiten de bast, iets minder goed te zien zijn de groeiringen in het hout die in gebieden met seizoenen gebruikt kunnen worden om de leeftijd van een boom te bepalen.

dikke bast van arve

Hier goed te zien hoe dik de bastlaag van een Arve (soort den) kan zijn. Arven vind je vaak in bergachtige gebieden.

Takken dienen voor het zo gelijk mogelijk verdelen van de bladeren aan de boom, zodat de boom maximaal kan profiteren van het zonlicht voor het aanmaken van suikers via het chlorofiel (bladgroen korrels) in het blad. De kroon moet in de juiste verhouding staan tot het wortelstelsel, beide voeden elkaar er wordt daarom ook beweerd dat kroon en wortelstelsel ongeveer even groot zijn.

P1030403

Bij het tegenlicht van de ondergaande zon in de winter is de kroon mooi te zien, hier de kroon van een eik breeduit.

P1070057

De kronen van een stel populieren, meer hoog dan breed.

P1100386

De kroon van een berk is vaak hoog en vooral smal.

P1070248

Dennen hebben vaak een gelaagde kroon, sparren (ah la Oh denneboom) hebben een dichtbezette kroon die breed begint en naar boven toe taps toeloopt als een driehoek.

Ook bladeren heb je in verschillende formaten en kleuren, de globale opbouw is echter meestal een aantal hoofd nerven met daartussen een fijn vertakt zij nervenstelsel en daartussen het bladmoes met de bladgroenkorrels die volgens de formule 6 CO2 (koolstofdioxide, broeikasgas) + 6 H2O (water uit de grond) + zonne-energie (fotonen) = C6H12O6  + 6O2 suiker en het voor ons onontbeerlijke zuurstof produceren dat via de huidmondjes tezamen met water als afval product wordt uitgescheiden. ’s Nachts wordt het proces omgekeerd dan nemen de huismondjes zuurstof op om suikers te verbranden tot water en CO2 voor hun energiebehoefte. Dus hoe meer er gekapt wordt hoe minder zuurstof er geproduceerd wordt en hoe minder koolstofdioxide er wordt opgenomen. De bomen beginnen zelfs al een beetje te compenseren voor het verhoogde CO2 gehalte dat wij veroorzaken door sneller te groeien en er dus meer van op te nemen en omdat volwassen bomen meer CO2 opnemen dan jonge (aanplant) een reden temeer om oude bomen te laten staan. Dus klimaat bosjes zijn geen compensatie voor onze uitstoot van uitlaatgassen, maar eerder een compensatie voor de gekapte volwassen bomen dat ook nog eens een keer een onvoldoende compensatie is.

DSC05534

Een populierenblad de nervatuur is goed te zien, vaag in de achtergrond de bomen waar het blad van afgewaaid is.

DSC00325

Bladeren van de beuk eirond en gaafrandig

P1190441

Het blad van de paardenkastanje sterk geveerd en samengesteld uit meerdere delen.

P1300865

Het blad van de Amerikaanse eik, weinig nerven en sterk ingesneden.

P43070~1

Het blad van de esdoorn bestaand uit 3 vergroeide delen en sterk generfd ook sterk getand.

P1210700

Bladeren van de es een duidelijk samengesteld blad

P9190077

Het blad van de eik sterk gelobd.

’s Winter trekken de bomen het bladgroen terug uit de bladeren die dan geel, bruin, rood gekleurd zijn door de achterblijvende chromoplasten, uiteindelijk vallen ze helemaal af en voorkomen daarmee het uitdrogen van de boom die in de winter minder goed water op kan nemen. Bomen die groen blijven hebben hier een oplossing voor in de vorm van naalden, die hebben een heel klein oppervlak, bovendien hebben ze een waslaagje dat ook de verdamping tegengaat en in de winter trekken ze sappen terug uit de naalden zodat daar een hoge concentratie aan stoffen ontstaat die bevriezen tegengaat. Naalden zijn er niet in zovele verschillende soorten als bladeren, maar je hebt bijvoorbeeld de lange naalden van dennen die twee aan twee op de takken staan, een spar heeft korte naalden die heel dicht op elkaar staan maar wel individueel, de larix heeft heel veel kleine naalden in een soort rozet (de larix verliest overigens wel elk jaar zijn naalden), verder heb je nog de geschubde structuur van een conifeer en de extreem korte stekelige naalden van de jeneverbes.

P1340551

Het nietige begin van een naaldboom groeiend op de stronk van een andere boom. De één z’n dood…….. zo gaat het vaak in een bos.

Bloemen zorgen voor de bevruchting van het vruchtbeginsel, hetzij via de wind, hetzij via insecten, bloemen kunnen bij bomen heel klein en onooglijk zijn vaak zijn dat de windbestuivers zoals de berk en de hazelaar maar juist ook heel uitbundig zoals bij de kers, de appelboom en de tulpenboom, deze worden bestoven door insecten. Een boom kan eenhuizig zijn, waarbij de boom zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen heeft zoals de els en de hazelaar of tweehuizig, waarbij er zowel mannelijke als vrouwelijke bomen bestaan zoals de populier en wilg er vindt dan kruisbestuiving plaats. Beide voorgaande zijn dan eenslachtig, waarbij de bloem of alleen meeldraden of alleen stampers heeft. Hebben de bloemen zowel meeldraden als stampers dan zijn ze tweeslachtig zoals de appel en de peer. Qua zaad zijn ze dan nog weer onder te verdelen in dicotielen en monocotielen, zijnde tweezaadlobbigen of eenzaadlobbigen en de zaadkegels van de dennen, sparren en larixen. En dan zijn er nog de vruchtdragende bomen zoals de appel, meidoorn die meerdere zaden huisvesten.

P1240971

Appelbloesem voorbeeld van eenhuizig tweeslachtig en bestuiving door insecten.

P1140678

P1430573

Boven vrouwelijke bloem van hazelaar onder de mannelijke katjes voorbeeld van eenhuizig tweeslachtig en windbestuiving.

DSC03889

Hetzelfde geldt voor de els mannelijke katjes en vrouwelijke elzenproppen de overbekende boom van onze houtwallen.

P1060504

Eikels voorbeeld van een dicotiel al zou je dat op het eerste gezicht niet denken onder het omhulsel zitten twee zaadlobben.

P1080343

Bolster van de tamme kastanje met eetbare monocotiele zaden, even roosteren op een vuurtje tot ze open springen.

P1240681

1 of meerzadige vruchten van de meidoorn een boom die veel als struik in hagen voorkomt

P1220392

Eenpits vrucht van de Amerikaanse vogelkers een sterk invasieve soort die alle concurrentie uit de weg ruimt.

DSC00513

Nog een boom/struik die vol kan zitten met bessen, de lijsterbes een belangrijke voedselbron in het najaar.

Bomen zijn, vooral in ons vlakke land heel landschapsbepalend, vooral als solitaire alleenstaande boom, maar ook als houtwal in een coulissen landschap of als laan richting een buitenhuis en ook de ons zo bekende knotwilg is heel landschapsbepalend.

P1120476

Een alleenstaande boom gefotografeerd door de takken van een andere boom met op de achtergrond een bosrand.

P1430805

Alleenstaande appelboom bij tegenlicht, grillige vormen, in de achtergrond is nog een houtwal van elzen te zien.

P1090756

Ook een groepje bomen doet het goed.

P1430346

Ook een gegarandeerde hit knotwilgen, moeten regelmatig worden bijgesnoeid, heb er achter in mijn tuin één die gewoon gegroeid is uit een tak die ik in de grond heb gestoken.

P1150759

Eiken langs een klinkerweg.

DSC00802

Een vroeger veel toegepaste manier van vee afscheiding een dijkswal met bomen.

DSC00434

Ook geïsoleerde bomen in een bos komen goed uit.

DSC00753

Hoe sterk een rij bomen werkt is hier goed te zien.

Oerbossen zijn er in Europa eigenlijk niet meer, de mens heeft na de laatste ijstijd rond 11.560 voor Christus meteen zijn stempel op het landschap gedrukt, zelfs op dat van de laatste relicten van (oer)bos die er nu nog zijn en waar de mens sinds heugenis geen invloed op heeft gehad, vaak omdat het natuurlijk werd gehouden in verband met de jacht van de adel. Bos werd, in verband met het ontstaan van de landbouw gekapt en platgebrand , waarna de grond tot uitputting werd bebouwd en men verder trok om meer bos te ontginnen, het achtergelaten areaal kreeg dan weer de kans om uit te groeien tot bos. Binnen Europa vind je (kleine) stukken oerbos in Scandinavië en dan met name de taiga, op de ontoegankelijke flanken van de gebergteketens, in Polen vind je het 4747 hectare grote bos van Bialowieza dat aansluit bij een bosgebied in Wit-Rusland en Bij de Oeral liggen de 3 miljoen hectare omvattende Komiwouden. De Balkan heeft meerdere oerbossen, evenals Griekenland en Bulgarije en Roemenië. Verder zijn er een paar gebieden in Duitsland die lange tijd ongemoeid zijn gelaten en zijn de Belgische Ardennen vrij authentiek en zijn er in België nog stukken bos die al werden genoemd in de Romeinse tijd. Nederland heeft geen oerbos meer, het laatste is gekapt in 1870. Zelf heb ik (oer)bos van Hainich in Duisland, het (oer)bos op de hellingen van Aletchgletscher en een aantal bosgebiedjes in Pembrokeshire, little trefgarne wood, gwuan valley en Tycanol woods bezocht. Wat opvalt in zo’n (oer)bos in Duitsland is de hoogte van de bomen, niet zozeer de dikte en de ruime opzet van het bos ondanks het gesloten bladerdek is het daaronder vrij open en er liggen her en der dode bomen, maar ook weer niet overdreven veel en de bomen staan echt verspreid niet als in een productie bos in rijen, de onderste takken beginnen soms pas op een hoogte van 5 tot 7 meter of meer. Wat opvalt aan het Zwitserse (oer)bos is dat het heel open is en dat er veel oude, dikke bomen staan met dwerggroei en dat het voornamelijk dennen zijn, verder is er veel ondergroei van dwergdennen, bosbes en alpenroosje, ook heb je er waldlehrpfade met hele dikke arven waarvan de bovengrondse wortels soms alleen al 1,5 meter in omtrek zijn. Opvallend aan de (oer)bossen in Pembrokeshire is dat ze heel rommelig zijn, met veel ondergroei (tongvaren, eikvaren andere varens, mos), grillig gevormde bomen, waarvan de takken soms al op 1,5 meter van de grond zitten en de bomen dik en laag zijn met uiterst brede kronen. Overal zie je klimop omhoog kruipen langs de boomstammen en de bomen zitten onder het mos en soms eikvaren, dode bomen liggen her en der en er is een grote variatie aan boomsoorten. Voor mij waren de laatst genoemde bossen het meest interessant.

P1130943

Het oerbos Hainich in Duitsland, veel hoge bomen en een gesloten bladerdak.

P1140072

Omgevallen boom oerbos Hainich.

P1140101

Nog meer gevallen bomen.

rotsbos

Open oerbos in Zwitserland bij de Aletschgletscher.

P6223518

Het oerbos met de gletscher op de achtergrond.

P62235122

Bomen met daartussen dwergden.

mistbomen

Rijke ondergroei van bosbes.

gespleten arve

Misschien getroffen door de bliksem.

3arven

Arven zijn dennen specifiek voor de alpen.

arve met uilen

Ze kunnen uitgroeien tot indrukwekkende bomen.

P1390319

Ook dikke loofbomen zie je hier in dit geval essen.

P1340968

Root over rock style.

P1280316

In Pembrokeshire zijn het de grillig gevormde loofbomen die de toon zetten.

P1280308

Ook is er rijke ondergroei zoals hier de eikvaren.

P1260312

De meeste bomen zitten in de wurggreep (zo lijkt het) van bijna even oude klimop.

P1260272

Takken hangen extreem laag boven de grond.

P1260263

Takken steken hun grillige armen uit.

P1260259

Ontzettend brede kronen.

P1250241

Extreem dikke heb je hier ook.

P1250174

Takken groeien als bomen omhoog vanaf de stam van een waarschijnlijk door de bliksem getroffen boom.

Een boom is een mini ecosysteem op zich, rond en in de boom kunnen zich allerlei dieren bevinden, vogels (spechten, boomklevers, duiven, eenden, roofvogels, uilen), maar ook zoogdieren zoals de boommarter, de eekhoorn, reeën, ze gebruiken de boom onder andere als nest gelegenheid, hetzij in een nestholte, hetzij een nest tussen de takken, ook bevat een boom talrijke lekkere bladeren voor rupsen en zaden en vruchten voor vogels, die natuurlijk ook van rupsen leven, ook onder de bast zit leven (letter zetter kever, larven van insecten) dat weer door de spechten genuttigd wordt. Ook worden bomen gebruikt als rustplaats en als hoog punt vanwaaruit het territorium al fluitend kenbaar kan worden gemaakt of als uitzichtpost vanwaaruit prooien gespot kunnen worden. Bomen kunnen ook bedekt zijn met mossen, korstmossen en varens (eikvaren, dubbelloofvaren) hetgeen een teken is dat de lucht erg zuiver is meestal vind je ze aan de heersende windkant omdat daar het meeste licht (bij ons) en vocht te vinden is. In gebergten vind je vaak baardmossen, ze hangen als een soort baard naar beneden vanaf de takken en bomen kunnen er vol mee hangen. Korstmossen groeien heel langzaam en zijn soms even oud als de boom, het is een samenlevingsvorm van schimmels en algen. De klimop gebruikt de boom als steun voor zichzelf zodat hij naar het licht kan groeien. Maar er zijn ook planten en schimmels die parasiteren op de boom. De maretak of vogellijm is een plant die als halfparasiet leeft op de sappen van de boom, hij verspreid zich van boom tot boom via de bessen die door vogels worden gegeten, ze zijn behoorlijk kleverig en vaak vegen de vogels de snavel schoon op een tak waar dan ook zaad blijft kleven en weer een nieuwe maretak kan groeien. Dan zijn er natuurlijk nog de vele paddestoelen waarvan sommige in symbiose met de boom leven, maar er zijn ook paddestoelen die een boom letterlijk vermoorden zoals de dennen moorder. Op de zo vrijkomende voedingsstoffen kunnen weer andere planten en bomen leven. Soms zie je een kleine boom letterlijk groeien op een boomstronk.

jonge steenmarter 4

Een steenmarter nestelt niet in bomen maar haalt er wel zijn voedsel dat onder andere bestaat uit vogels, eieren, eekhoorns en vruchten.

P1030633

De eekhoorn heeft zijn nest in de boom en eet de noten en zaden.

P1160415

De sperwer nestel er en haalt er zijn voedsel (andere vogels).

P1200594

Boomklever nestelt er en haalt er zijn voedsel

P1320076

Grote bonte specht nestelt er en haalt er zijn voedsel.

P1220468

Rups van de witvlakvlinder eet de bladeren.

P1250024

Klimop slingert zich omhoog.

0013cefd

Heksenbezem, een woekering in de takken die veroorzaakt wordt door een schimmel, vooral berken hebben er last van.

baardmossen

In de bergen kunnen de bomen er vol mee hangen baardmossen.

DSC02889

Maretak een halfparasitaire plant die op bomen leeft.

P1300580b

Korstmossen op de bast van een beuk.

DSC01299

Deze boom is er rijkelijk mee begroeid.

P1300587

Nog een soort korstmos, ze zijn er in vele soorten, maten en kleuren

P2276506

Boom begroeid met mos en eikvaren.

P1220825

Een hele fotogenieke paddestoel, waar het licht zo doorheen schijnt, de porselein zwam groeit vaak op beuk en maakt de boom uiteindelijk dood.

P1220807

Nogmaals porseleinzwam.

P1210478

Hanekam cantherel en eetbare paddestoel, groeit rond bomen op zandige, zure grond.

P1000158

Zwarte trilzwam, groeit op takken.

DSC09001

Zwarte knoopwam leeft op dood hout.

Je kunt het zo gek niet bedenken of de mens heeft het van hout gemaakt: Huizen, ladders, klokken, schoeisel (klompen), fietsen, tafels en stoelen, beelden, vliegtuigen, schuttingen, bruggen, enz. enz. Bomen zelf worden als haag gebruikt, herkenningspunten in het landschap, beplanting langs wegen, vrucht gevende bomen worden in boomgaarden gehouden enz. enz. Het wordt nog steeds gebruikt om ruimten te verwarmen en is de allereerste aanzet voor mensen geweest om zijn eten te koken, hetgeen de mens een enorme voorsprong heeft gegeven. Tegenwoordig wordt hout vervangen door ijzer, plastic en dergelijke, dus misschien is er nog hoop dat hierdoor minder houtkap nodig is al wordt er nog veelvuldig gekapt, vooral in armere landen, oerwouden gaan er in rap tempo aan. Gelukkig wordt er ook op grote schaal herplant. En op veel plaatsen waar de mens verdwijnt om in steden te gaan wonen is er weer plaats voor natuur en bomen.

P8304907

Kunstvoorwerpen zijn veelvuldig uit hout gemaakt, hier op wat grovere wijze met een kettingzaag. Paddestoelen?

p9069253 (altered, lighting)

Steenarend?

uil

uil.

vos

Vos

Deze sculpturen stonden langs een bospad in Zwitserland, het eerste beeld was er een van een ree op zo’n 100 meter afstand en daar trapte ik echt in, druk fotograferend kwam ik dichterbij en hij bleef maar onbeweeglijk staan, mij iets te onbeweeglijk, dus ging ik twijfelen en keek beter en zag dat het een houtsculptuur was.

reebok2

De natuur kan er zelf ook wat van, zeg nou zelf dit is toch sprekend een ree die zijn hoofd laat hangen.

Pa2154~4

Nog zo’n natuursculptuur.

Hoewel bomen over de hele wereld voorkomen is er ook voor bomen een grens, de boomgrens, deze ligt in de gebergten van de alpen rond de 1800 tot 2200 meter. Meer naar het noorden in Scandinavië kan de boomgrens zelfs tot aan het water liggen, deze grens heeft te maken met koude en ligt voor naaldbomen hoger dan voor loofbomen. Er is ook de zogenaamde noordgrens, noordelijker groeit er geen boom meer en in het zuiden is Antarctica helemaal kaal. De boomgrens is vaak niet keihard aanwezig, de bomen beginnen langzaam verder uit te dunnen en uiteindelijk zie je nog enkele, meestal gedrongen en vergroeide exemplaren staan. Daarnaast heb je nog de droge gebieden zoals woestijnen waar geen bomen voorkomen al hebben bepaalde bomen toch een bepaalde strategie om de droogte te overleven, bijvoorbeeld door wateropslag in de stam bij de boabab, ook zie je op rotsachtige droge bodems vaak dwerggroei ontstaan die wordt aangeduid met Maquis, je vindt dit terug in het zuiden van Frankrijk grenzend aan de Ardeche. Ook wind en brak of zout water kunnen een grens afdwingen.

DSC01779

Een duidelijke boomgrens, hier steekt hij vrij scherp af.

DSC02834

Hier iets meer ingezoomed nu is ook duidelijk te zien dat te steile stenige hellingen geen boomgroei hebben en erboven groeien gewoon weer bomen.

DSC02282

Hier zie je de bomen langzaam uitdunnen.

Posted in Bomen | No Comments »

Leave a Reply