Hoofdmenu:
HDR fotografie:
Waar staat het voor?:
HDR staat voor high dynamic range oftewel een hoog dynamisch bereik. Één van de nadelen van de digitale fotografie is dat het dynamisch bereik, dat is het aantal grijswaarden ook wel contrastverschil dat tussen puur zwart en puur wit in zit, beperkt is, een gebrek aan toonwaarden. Één van de redenen hiervoor is de beperking van het bestandsformaat jpeg, dit 8 bits bestandsformaat kan maximaal 255 : 1 toonwaarden aan. Bij een 16 bit bestandsformaat gaat het aantal toonwaarden al omhoog naar 65.535 : 1, dit is meer dan dat het menselijk oog kan waarnemen, die grens ligt namelijk bij 10.000 : 1 en varieert per lichtomstandigheid, in werkelijkheid heeft het zonlicht een maximaal dynamisch bereik van 100.000 : 1 of meer, een bestandformaat van 16 bit zou dus al volstaan om meer waarden op te slaan dan het menselijke oog kan waarnemen, maar omdat er 3 verschillende kleurwaarden moeten worden vastgelegd moet het bestandsformaat eerder nog naar 32 bit om alle beperkingen op te heffen. De volgende beperking ligt echter bij de ccd of cmos, die kan momenteel niet meer dynamisch bereik weergeven dan 400 : 1, hetgeen hetzelfde is wat in de praktijk een 12 bit raw bestand kan bevatten, dus met een raw bestand haal je het maximale uit je ccd of cmos. Maar dit is nog steeds bij lange na niet wat het menselijk oog registreert. Wil je meer uit een foto halen dan zul je andere technieken moeten gebruiken.
Wat kun je doen?:
Bij hoogcontrast scene's zoals tegen de zon in fotograferen heb je verschillende opties:
Het grijsverloop filter, het polarisatie filter, de flitser, reflectie schermpjes, de digitale doka. Dit zijn allemaal opties om een deel van de scene op te lichten of het contrastverschil op te heffen, meer toonwaarden dan dat het bestandsformaat of de ccd aankan zul je hier niet mee creëren.
Het grijsverloop filter:
Een grijs verloop filter heeft of een graduele of scherpe overgang van gewoon doorzichting glas tot een grijswaarde van 1 a 2 of zelfs 3 stops. Je plaatst het filter voor de lens met het grijze deel ter hoogte van waar het contrast verschil begint, bij landschapsfoto's meestal de horizon, dit is ook het onderwerp (landschapsfotografie) waarbij een grijsverloop filter het meest wordt ingezet. Het filter maakt dan het verschil tussen licht en donker veel minder groot zodat er meer grijswaarden ontstaan en er meer detail in de hooglichten c.q. donkere delen overblijft, het resultaat doet erg aangenaam aan. Het effect van een grijsverloopfilter kan tot op zekere hoogte ook met nabewerking in de digitale doka nagebootst worden. Een nadeel van een dergelijk filter kan zijn dat het licht wegneemt en daardoor langere sluitertijden geeft tenzij je dit kunt compenseren met een hogere iso waarde. Er zijn ook nog gewone grijsfilters zonder verloop, deze worden vaak gebruikt om langere sluitertijden te geven en ook om de contrastomvang te verkleinen. Een voorbeeld waarvoor je dit filter kunt inzetten is bij het fotograferen van bewegend water (rivieren, watervallen), waarbij je met langere sluitertijden de bewegingen van het water in elkaar laat overvloeien in plaats van bevriezen, hiermee voorkom je een rommelige scene met veel beweging. Je krijgt de beweging van het water eigenlijk te zien zoals jet het zelf met je oog niet ziet.
Het polarisatie filter ook pola filter genaamd:
Het nut van dit filter is niet zo zeer het vergroten van het dynamisch bereik als wel het verhinderen van schittering waardoor er meer kleur in de scene ontstaat, maar in feite is dat deels ook het verminderen van het contrast verschil omdat de schittering vaak uitgebeten in beeld komt. Maar het werkt ook tegelijk contast verhogend, vooral in de lucht.
De flitser:
Hoewel de flitser voornamelijk toegepast wordt om in het donker voldoende licht te geven om te kunnen fotograferen, kan het ook toegepast worden om onderbelichte delen bij tegenlicht op te lichten. De flitser wordt in dit geval gebruikt als invulflits, hierdoor kan beduidend meer detail ontstaan in de donkere delen van de foto. Hierbij kun je de flitskracht ook nog variëren door het licht dat de flitser uitzendt te temperen of te verhogen. Fotografeer je dicht bij een onderwerp/voorgrond dan kun je het flitslicht minder hard zetten om slagschaduwen te vermijden, hetzelfde bereik je met een diffusor, is het onderwerp/voorgrond verder weg dan schroef je lichtopbrengt iets op.
Reflectie schermpjes:
Dit soort klein schermpjes zijn vooral handig bij macro fotografie je kaatst het zonlicht ermee richting het onderwerp en heldert daarmee het beeld op. Ze zijn er in zilver kleur en in goudkleur, de laatste warmen het geheel iets op qua kleur.
Foto's bijwerken met software:
Als je er bij het fotograferen op let om de hooglichten altijd goed belicht te laten zodat ze niet uitgebeten raken kun je vaak met behulp van software de details uit de donkere delen weer naar voren halen. Met uitgebeten hooglichten zal je dit nooit meer lukken. Op sommige fototoestellen is een handige funktie te vinden die door middel van het zwart maken van de hooglichten aangeeft waar deze uitgebeten zijn, door nu net zo lang onder te belichten tot hier geen sprake meer van is heb je de juiste belichting te pakken voor het nabewerken. In het geval van (teveel) onderbelichting kun je met de level tool de belichting aardig bijwerken. De level tool laat een grafiek zien met de verdeling van het licht in dit geval zou de grafiek teveel naar links hangen omdat er teveel donkere partijen zijn. Door nu de slider aan de rechter kant naar links te trekken tot aan het begin van de grafiek kun je het licht beter over de foto verdelen. Ook kan je wat spelen met de brightness, contrast en gamma waarden die je alle 3 om beurten verhoogd. Zo valt er nog heel wat detail terug te halen, al zit ook hieraan natuurlijk een limiet en is in de donkere delen vaak meer prake van ruis.
Dan komen we nu bij het deel waar echt sprake is van HDR fotografie:
HDR fotografie houdt namelijk in dat je een serie foto's neemt met verschillende belichting en deze in een programma over elkaar heen legt. Je kunt dit heel gemakkelijk doen met een camera die bracketing ondersteund. Bij bracketing maak je namelijk een belichtingstrapje waarbij je 1 a 2 foto's onderbelicht 1 goed belicht en 1 a 2 foto's overbelicht. Dit kan met 3 opeenvolgende foto's of met 5 opeenvolgende. Met 5 foto's krijg je het beste resultaat, je belicht hierbij 1 foto 2 stops onder dan één 1 stop onder dan een goed belichte foto dan één 1 stop overbelichte foto en dan als laatste een 2 stops overbelicht foto. De onderbelichte foto's bevatten dan de juist details in de hooglichten en de overbelichte foto's bevatten de juiste details in de donkere delen. Het kan ook in kleinere stappen van 1/2 of 1/3 stop. Een fototoestel met bracketing doet dit automatisch voor je. Het is bij deze manier van werken uiterst belangrijk dat je absoluut geen beweging in de foto krijgt en dat de foto's ook precies op elkaar passen dus een statief is hier onontbeerlijk. In de fotobewerkings software leg je deze serie foto's over elkaar heen, hiervoor moet het programma over een HDR funktie beschikken waarbij je aangeeft wat de belichtingscompensatie is geweest (1/3, 1/2 of 1 stop). Het programma berekent nu het eindresultaat dat je handmatig nog een beetje bij kunt stellen. Het resultaat is een foto die zowel in de donkere als in de lichte delen goed doortekend is en een evenwichtige belichting heeft. Vaak komen de kleuren van een dergelijke foto ook extra uit omdat je de kleuren ook over elkaar heen legt en dus op die manier versterkt worden. Dat is dan meteen ook het nadeel van HDR fotografie want dit laatse kan er voor zorgen dat het geheel er wat onnatuurlijk uit ziet, dus aan die overdaad aan kleur moet ook iets gedaan worden door de verzadiging van de kleuren naar beneden bij te stellen. Type maar eens bij google HDR in en bekijk de foto's waarmee hij op de proppen komt, die doen onnatuurlijk aan. Maar je hebt nu qua belichting wel een foto die ongeveer 10.000 : 1 toonwaarden weergeeft hetgeen hetzelfde is als wat het menselijk oog kan waarnemen.
Tegenwoordig zijn er ook fototoestellen die een HDR funktie in de camera hebben zitten, die werkt zonder dat je een serie foto's hoeft te maken automatisch softwarematig de hooglichten en donkere delen bij. Dit bespaart je de tijd om de foto's achteraf te moeten bewerken, maar je moet je wel afvragen of je hiermee dezelfde resultaten behaalt als met een beeldbewerkingsprogramma, hoogstwaarschijnlijk niet, sowieso heb je dan meer controle over het eindresultaat en meer rekenkracht.
In he kader van HDR wil ik nog een ding vermelden over een programma genaamd AutoHDR, het is een kleine executable met grootse resultaten. Je kunt het gebruiken om een serie foto's om te zetten naar HDR, waarbij je de foto's zelfs nog kunt uitlijnen mocht er sprake zijn van beweging. Daarna maak je de keuze uit het type foto, bijvoorbeeld landschap, architectuur, wildlife enz. Het programma stelt op basis daarvan dan een HDR foto samen. Leuke bijkomstigheid van dit programma is dat het ook werkt met 1 enkele foto, dit kan een jgp, gif, png of 48 bit tiff zijn. Zelfs kun je nog allerlei aanpassingen maken aan bijvoorbeeld de scherpte, ruis, contrast, kleur enz. En de resultaten zijn bijzonder goed en wat het belangrijkste is ze zien er totaal niet onnatuurlijk uit.